تیتربرتر: بیابان لوت یا همان دشت لوت که به اشتباه به آن کویر لوت یا حتی کویر شهداد گفته میشود، طبیعت، تاریخ و دیدنیهای بینظیری را شامل میشود. دلایل زیادی وجود دارد که این اثر طبیعی را برای ما ارزشمندتر کرده و سفر به آنجا را برای هر علاقهمندی به سفر و طبیعت واجب میکند.
مساحت این دشت 175 هزار کیلومترمربع است که ۱۰ درصد از وسعت ایران را در برمیگیرد. این دشت بین سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار دارد.
تاریخ چند هزار ساله دشت لوت
واژه لوت به معنای عریان، لخت و عاری از پیرایه است. علت نامگذاری این بیابان وسیع به این نام این است که امروزه بیشتر بخشهای دشت لوت عاری از زیست یا دارای تنوع زیستی بسیار اندکی است. زیست در آن تنها به درختان گز و گونههای محدود حیوانی مانند روباه، گربه شنی و پرندگان بومی مناطق بیابانی محدود شده است.
علیرغم شرایط کنونی و خشک و بایر بودن دشت لوت، هزاران سال پیش رودخانه بزرگ و البته کم عمقی به نام «تیس» وجود داشت که به دور خود تمدن و شهرنشینی را بههمراه داشته و زندگی و طبیعت کاملا متفاوتی در دشت لوت پدید آورده بود. به مرور زمان و در نتیجه گرمایش زمین، تیس خشک و به شکل امروزی درآمد.
پیرو تمدن قدیمی در این منطقه آثاری از سکونت انسان از هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد مسیح کشف شد. از مهمترین و قدیمیترین آنها میتوان به محوطه تاریخی «شهداد» که به شهر «کوتولهها» معروف است اشاره کرد. این محوطه باستانی قدمتی در حدود 6 هزار سال دارد و به دوران نوسنگی و سه هزار سال قبل از میلاد برمیگردد.
بزرگترین شهر کلوخی جهان در دشت لوت
یکی دیگر از جاذبههای دشت لوت که آن را به زیباترین کویر ایران تبدیل کرده، وجود کلوتهای بینظیر و بیبدیل شهداد است که آنرا از بقیه کویرهای ایران کاملا متمایز میکند.
کلوتهای شهداد در مرکز دشت لوت، بهدلیل بادهای 120 روزه سیستان و رود شور و تاثیری که در فرسایش آن دارند، از نظر زیبایی در دنیا منحصربهفرد شده است. همچنین بزرگترین آنها هم در جهان بهشمار میآیند. تا جایی که چند سال پیش به انتخاب تریپ ادوایزر، چهارمین نقطه ارزشمند و زیبای جهان برای بازدید بود.
این کلوتها در 43 کیلومتری شهرستان شهداد قرار دارند. بههمین دلیل «کلوتهای شهداد» نیز نامیده میشوند. از دور شبیه به شهری با آسمانخراشهای خاکی عظیمی میمانند که چشم هر ناظری را متوقف و معطوف خود میکند. طول کلوتهای شهداد حدود ۱۴۵ متر و عرض آنها از غرب به شرق ۷۰ کیلومتر است.
پدیده گلدانهای درختی
در این منطقه میتوان شاهد پدیدهای بود به نام گلدانهای درختی یا «نبکا» که اصل تعامل فرسایش بادی، خیسی منطقه و پوشش گیاهی است. به این شکل که وجود گیاه درمسیر حرکت فرسایشی باد مانع ایجاد میکند و باعث میشود در پای گیاه ماسه جمع شود و به مرور زمان تپه یا گلدانی از ماسه با تاجی از پوشش گیاه ایجاد میشود.
بیشتر بخوانید: سفر به شگفتی های کویر ورزنه اصفهان
ارتفاع این نبکاها گاهی از 10 متر هم عبور میکند. در حالی که بلندترین نبکاهاى صحراهاى آفریقا سه متر طول دارند.
تجربه دیدن غروب و طلوع آفتاب از میان این کلوتها و شبنشینی و دیدن آسمان و ستارههای بیشمار شبهای کویری، بدونشک یکی از ارزندهترین و منحصربهفردترین چیزهایی است که میتوان تجربه کرد.
ریگ یلان
ممکن است برخی از خشک و عریان بودن کویر خوششان نیاید یا گرمای آن اذیتشان کند؛ اما به اطمینان هیچ کسی نیست که از تجربه غلت خوردن یا سافاری و ماجراجویی میان تپههای شنی بدش بیاید. بدونشک از مهمترین و لذتبخشترین بخشهای کویرگردی بهشمار میآید.
معروفترین این تپهها در جهان، تپههای شنی صحرای لیبی است که ارتفاع آنها به 300 متر میرسد. به رغم معروفیت صحرای لیبی و این گمان که بلندترین تپههای جهان هستند، در ضلع شرقی دشت لوت تپههایی با نام محلی «ریگ یلان» وجود دارد که ارتفاع آنها به حدود 500 متر میرسد.
بیشتر بخوانید: درهگاهان؛ آبشاری در دل کویر
بهترین مسیر برای سفر به این منطقه زیبا از روستا ده سلم در جنوبغرب شهر نهبندان در 35 کیلومتری ریگ یلان میگذرد. روستایی با نخلهای سر به فلک کشیده و سرسبز که خود چشماندازهایی باور نکردنی به وجود آورده است و ماجراجویی در آن لذت شگرفی دارد.
«گندم بریانک»؛ گرمترین نقطه جهان
80 کیلومتری شمال شهداد و 30 کیلومتری کلوتها و دقیقا بعد از رودخانه فصلی «رود شور» سرزمین وسیع و سیاهی مملو از گدازههای بازالتی وجود دارد. از آن بهعنوان گرمترین نقطه جهان یعنی «گندم بریانک» یاد میکنند. تصاویر ماهوارهای این منطقه در حد فاصل بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ گرمای هوای بیش از 70 درجه سانتیگراد را ثبت کرده است.
این دما حداقل 12 درجه بیشتر از دمای ثبت شده گرمترین نقطه دنیا در صحرای کالیفرنیا است. البته باید توجه داشت که گرمترین نقطه کره زمین در سالهای مختلف تغییر میکند و حتی اگر منطقه گندم بریان هماکنون گرمترین نقطه سطحی در جهان نباشد، ولی همچنان از رکورد دمایی بالایی برخوردار است.
توصیه میشود برای سفر به این منطقه به هیچعنوان فصل تابستان را انتخاب نشود. بهترین فصل برای سفر به گندم بریان و همچنین بیابان لوت و لذت بردن از تجربهای ناب در دل کویر، فصل زمستان است. دمای هوا در حد مطبوعی کاهش مییابد و امکان قدمزدن روی تپههای ماسهای و دیدن ستارگان آسمان را فراهم میآورد.
نکاتی که برای سفر به دشت لوت و کویر شهداد باید بدانیم
دشت لوت طبیعت و جاذبههای زیادی دارد. بههمین دلیل افراد زیادی علاقه دارند به کویر بروند و از زیباییهای آن لذت ببرند. مناسبترین زمان برای اینکار در 6 ماه دوم سال است که اغلب مناطق شمالی و مرکزی ایران سرد و یخبندان است. پیمایش کویر یکی از فعالیتهای هیجانانگیز و لذتبخش است که در صورت نداشتن اطلاعات درست، آمادگی بدنی و تجهیزات کافی میتواند بسیار پرخطر و چالشبرانگیز باشد.
در سفر به کویر و پیمایش آن چالشهایی که با آن روبهرو میشویم، تابش شدید آفتاب، نبود آب، سختی قدم برداشتن، مسیریابی، شبمانی و امداد و نجات است. بههمین دلیل در هنگام سفر به کویر باید به میزان کافی آب آشامیدنی، لباس خنک برای گرمای روز و لباس گرم برای سرمای شب، تغدیه مناسب، لوازم شخصی و تجهیزات امداد و نجات به همراه داشت.
اگر به قصد ماجراجویی و پیمایش وارد کویر میشویم، یادمان باشد که هرگز از گروه جدا نشویم و دستگاه جیپیاس به همراه داشته باشیم و حتما از آمادگی بدنی و ذهنی برخوردار باشیم.
بهخاطر داشته باشیم که کویرها و دشتهای ایران، هرچقدر از طبیعت زیبا و بکری برخوردار باشد، دارای اقلیمی خشک و خشن هستند. حتی دشت لوت یکی از خطرناکترین و بیرحمترین بیابانها بوده و همواره باید جانب احتیاط را حفظ کرد.