به گزارش تیتربرتر: مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است که به مسجد صورتی نیز معروف است این مسجد با معماری زیبا و منحصر به فردی که دارد به یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایرانن مبدل گشته است.
معرفی مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی
مسجد نصیرالملک یکی از آثار تاریخی زیبا و باشکوه شیراز از دورۀ قاجاریه، شاید برای خیلیها کمتر شناخته شده باشد. وسعت این بنا در مقایسه با مساجد دیگر، از جمله مسجد وکیل یا مسجد جامع نو شیراز، چندان زیاد نیست، اما از لحاظ معماری، به قدری زیبا و با ظرافت ساخته شده است که میتوان آن را جزء شاهکارهای معماری و کاشیکاری دورۀ قاجار دانست. کاشیکاری و سرستونهای سنگی بسیار خیرهکنندۀ این مسجد در حقیقت اقتباسی از مسجد وکیل است. میرزا محمدنصیر فرصت شیرازی در «آثارالعجم» (جلد ۲، بمبئی، ۱۳۱۴ق، ص ۷۳۱) دربارۀ این مسجد چنین نوشته است: «مسجد حاجی نصیرالملک در محلۀ اسحق بیگ، مسجدی است رفیعالبنیان و موثقالارکان، بنایش نیکو، فضایش دلجو و شبستان رفیع و دو گلدستۀ منیع دارد. دریاچۀ وسطش چون چشمۀ تسنیم و حوض کوثر است و حجرات فوقانیاش عرفات جنان را همسر.»
مسجد نصیرالملک به لحاظ جغرافیایی در محلۀ «گود عربان» (که در قدیم به محلۀ اسحق بیگ نیز معروف بوده است) واقع در خیابان لطفعلیخان زند و در کوچۀ نصیرالملک و با زیربنای ۲۷۳۰ متر مربع قرار دارد.
مسجد دارای سردر و ورودی زیبا و هشتی و یک صحن بزرگ و دو شبستان تابستانی و زمستانی و دارای دو ایوان (شاهنشین) در شمال و جنوب حیاط است و در مجموعه بناهای شهری در محلهای که قبلا متعلق به خانوادۀ قوام بوده ایجاد شده است. خانۀ مرحوم نصیرالملک، حمام نصیرالملک، امامزاده زنجیری در بخش غربی مسجد، حسینیه و مدرسۀ قوام، مسجد قوام، مدرسۀ هاشمیه (جد خانوادۀ قوام) خانۀ قوام، خانۀ زینتالملک و یک مجموعه از آثار تاریخی بینظیر از دورۀ قاجاریه قرار گرفته است.
مرحوم حسنعلی نصیرالملک، از اعیان و اشراف شیراز، فرزند میرزا علیاکبر قوامالملک، حاکم وقت فارس، بنای مسجد را در تاریخ ۱۲۹۳ق آغاز و در تاریخ ۱۳۰۵ق به پایان رساند. استادکاران این بنا، استاد محمدحسن معمار و استاد محمدرضا کاشیپز و استاد محمدحسینی نقاش شیرازی بودند. این بنا، که از شاهکارهای معماری تاریخی ایران است، در سال ۱۳۴۴ش، تحت شماره ۳۹۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. استاد حسن معمار، که از معماران بنام آن روزگار بود، قبل از مسجد نصیرالملک نیز بنای معروف باغ ارم را ساخته بود. مصالح بهکاررفته در بنای مسجد عمدتا آجر و گچ بوده و در پی ساختمان نیز سنگ و در نماهای داخلی و خارجی ترکیباتی از سنگ، آجر و کاشی است. در قسمتهای مختلفی از دیوارهها و چارکهکشیها نیز قطعاتی از چوب بهکار رفته و همین چوبها هنگام زلزله، تنشهای ساختمان را مهار و از شکافتن و شکستن دیوارها جلوگیری کرده است.
معماری منحصر به فرد مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک دارای صحن وسیعی است که در سمت شمال مسجد قرار دارد. این مجموعه ارزشمند چندین بخش مختلف دارد که هنر معماری در هرکدام آنها به شکلی کرده یافته است.
سردر ورودی مسجد نصیرالملک
در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است که سقف آن را با کاشیهای هفت رنگ زینت دادهاند. ازاره طاقنمای آن از سنگ گندمک است و طاقنمای ورودی آن مقرنسکاری زیبایی از کاشی هفت رنگ دارد. درهای ورودی این مسجد، دو در بزرگ چوبی است که در بالای آن روی سنگ مرمر شعری از شوریده شیرازی به مناسبت سازنده مسجد و سال اتمام آن دیده میشود.
مطالب مرتبط:
شبستان غربی مسجد نصیرالملک
مسجد دارای دو شبستان شرقی و غربی است که هر دو شبستان برخلاف معمول به خاطر جهتگیری ساختمان قبله در امتداد محور قبله واقع شدهاند. شبستان غربی پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر است. طاق این شبستان روی ستونهای سنگی با طرح مارپیچ است. این ستونها در دو ردیف ۶تایی و به تعداد دوازده عدد به نیت دوازده امام قرار گرفته است. همچنین این شبستان هفت درگاه دارد که با هفت در چوبی و شیشههای رنگارنگ آن را به صحن مسجد مرتبط میکند. از این شبستان بهعنوان شبستان زمستانه یاد میشود.
در جلوی این شبستان ایوانی به عرض ۶ متر قرار دارد که بهوسیله هشت طاقنما از حیاط جدا میشود و دارای هفت جرز آجری است. روی این جرزها و در پیشانی طاقنماها آیات قرآنی و نقشهای گل و بوته کاشیکاری شده است.
شبستان شرقی مسجد نصیرالملک
سنگتراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته از مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز است و از سنگ گندمک یکپارچه ساخته شده است. طاق و دیوارهای شبستان را با کاشیکاریهای زیبا تزیین کردهاند و آسمانه آن را با نقشهایی چون گلوبته، نقوش اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن به خط ثلث عالی آراستهاند. کف شبستان با کاشیهای فیروزهای مزین شده است و سنگ کف محراب آن که از کف شبستان پایینترواقع شده، از جنس مرمر است. عرقچینهای بین تویزههای شبستان خیز کمی دارپ. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب میشود.
در این شبستان دری وجود دارد که به یک چاه آب گشوده میشود. به این راهرو چاه گاو یا گاورو گفته میشود. همچنین در این مکان یک حوضچه و یک دالان موجود است. شبستان شرقی هماکنون به موزه اوقاف تبدیل شده است. در دالان شمالی سنگنوشتههای وجود دارد که شعر زیر با خط نستعلیق زیبایی نوشته روی آن حک شده است:
غرض نقشی است کز ما باز ماندکه هستی را نمیبینم بقایی مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی
در پایان نام محمد حسن معمار و استاد محمد رضا کاشیپز که از معماران و سازندگان بنا بودهاند و نیز تاریخ شروع آن در ۱۲۹۳ هجری قمری و پایان آن در ۱۳۰۵ هجری قمری ذکر شده است.
طاق مروارید
مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای سه نیم طاق در سه طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد. طاق میانی طاقی بلند است، که به طاق مروارید معروف است. بر دیوارهای این طاق آیات قرآنی و احادیث نوشته شده است و در سمت چپ آن نیز تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری قید شده است. همچنین این ایوان دارای چهار غرفه است و سقف میانی آن با مقرنسکاری و کاسهسازی پنج کاسه مزین شده است. در لابلای آجرهای بدنه این طاق چوبهایی برای جلوگیری از لرزش زلزله کار گذاشتهاند.
ساعات بازدید از مسجد نصیر الملک
ساعات بازدید مسجد نصیر الملک در دو نیمه سال متفاوت است. در نیمه اول سال میتوانید بین ساعات ۸ تا ۱۷ از مسجد بازدید کنید و در نیمه دوم سال از ساعت ۷ تا ۱۶:۳۰. این مجموعه در روزهای اربعین، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) تعطیل است. مسجد نصیر الملک امروزه بیشتر بهعنوان مسجد-موزه فعالیت دارد و بهای بلیط آن در سال ۱۳۹۹، پنج هزار تومان برای گردشگران داخلی و ۲۰ هزار تومان برای گردشگران خارجی بوده است. امکان اقامه نماز بهصورت انفرادی وجود دارد.
آدرس مسجد نصیرالملک
اگر بخواهید با مترو به مسجد نصیرالملک بروید، خط ۱ مترو را سوار شوید و در ایستگاه ولیعصر پیاده شوید. از مترو تا مقصدتان حدود هزار و ۴۰۰ متر فاصله است.
راه بعدی اتوبوس است که اگر اتوبوس خط ولیعصر – نمازی در مسیرتان بود، شما را در چهارراه مشیر پیاده میکند. از چهارراه تا مقصدتان حدود هزار و ۶۰۰ متر فاصله دارید، میتوانید قدمزنان بیایید یا تاکسی سوار شوید. گذشته از تاکسیهای آنلاین با تاکسی گذری هم میتوانید خودتان را به خیابان لطفعلی خان زند برسانید.
آنچه دیگران میخوانند:
گردآورنده: فرحان مرادی