تیتربرتر: کلیساها اصلی ترین نماد دین مسحیت می باشند. در ایران نیز، باتوجه به حضور گستره مسیحیان در شهر های مختلف آن، کلیساهای معروفی در اکثر شهرهای ایران با آوازه جهانی وجود دارد. این درحالی است که اکثریت مردم ایران شیعه هستند و یکی از بزرگترین شاخه های اسلام و دین رسمی ایران می باشد. با این حال، همانطور که گفتیم، ادیان دیگری مانند زرتشتیان، یهودیت و مسیحیت نیز در ایران حضور دارند.
اکثریت اقلیت های مذهبی را مسیحیان تشکیل می دهند. تاریخ مسیحیت در ایران به سال های اولیه ظهور این دین باز می گردد. بنابراین، حضور مسیحیان در تاریخ ایران، همیشه مستمر بوده است. در حال حاضر حداقل 600 کلیسا و بیش از 300 هزار مسیحی در ایران وجود دارد.
قره کلیسا در آذربایجان غربی
قره کلیسا یکی از زیباترین و پرنقش‌ونگارترین کلیساهای ارمنیان در ایران است که به‌عنوان اولین کلیسای جهان مسیحیت شناخته می‌شود. این کلیسا روی مزار تاتائوس؛ یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) احداث شده است و تاریخچه ساخت آن بر اساس اسناد موجود، به بعد از شهادت تاتائوس مقدس توسط جانشین پادشاه ارمنستان می‌رسد.
این کلیسا در دل شهرها و روستاهای ترک‌نشین و مسلمان‌نشین قرار دارد و تجمع سالانه مسیحیان برای برگزاری مراسم مذهبی با استقبال قابل‌توجه شیعیان منطقه همراه بوده و برخی از مردم منطقه نیز میزبان مسافران این آیین مسیحی هستند. این بنای تاریخی و مذهبی به‌دلیل داشتن معماری بی‌نظیر در تیرماه سال ۱۳۸۷ در سی و دومین نشست میراث جهانی یونسکو در کبک کانادا، به‌همراه دو کلیسای سن استپانوس و زور زور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
مراسم قره کلیسا
قره کلیسا میان ارمنی‌ها از تقدس بالایی برخوردار است. بسیاری از آنها فرزندان خود را برای غسل تعمید به این کلیسا می‌برند، در آن جا جشن می‌گیرند، گوسفند قربانی می‌کنند و خواسته‌های خود را از خدا و حضرت مسیح (ع) طلب می‌کنند.
در این کلیسا هر سال از اواخر تیرماه تا اوایل مردادماه که مصادف با شهادت طاطائوس مقدس، یکی از حواریون حضرت عیسی مسیح (ع) است؛ آیین مذهبی با نام «باداراک» یا عشای ربانی برگزار می‌شود و مسحیان ضمن زیارت مقبره تاتائوس، نیایش و قربانی به‌جای می‌آورند. این مراسم از روز پنجشنبه تا شنبه برگزار می‌شود که اعتقاد بر این است که راهب مدفون شده در کلیسا، در یکی از این سه روز سال فوت کرده است. اوج مراسم در روز سوم (شنبه) است
شرکت در این مراسم برای مسیحیان آزاد است و اغلب ارامنه از نقاط دور و نزدیک ایران از جمله شهرهای ارومیه، تبریز، تهران، اصفهان و از دیگر کشورهای جهان مانند ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان و کانادا در این مراسم شرکت می‌کنند.
کلیسای سنت استپانوس
کلیسای استپانوس مقدس (به ارمنی Սուրբ Ստեփանոս վանք - به انگلیسی Saint Stepanos Monastery)، دومین کلیسای مهم ارمنی‌های ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار می‌گیرد این بنا در استان آذربایجان شرقی در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام «قزل وانک» (صومعه سرخ) واقع شده‌است. این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شده‌است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این اثر در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱ با شمارهٔ ثبت ۴۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کلیه محوطه کلیسا در قلب کوه‌ها و در میان طبیعت سبز منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفته‌است.
این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و کم و بیش تمامی ادیان است اما در واقع به کلیسای حواری ارمنی تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به‌جای آورند.
تاریخچه و سبک معماری
دربارهٔ تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده‌است. عده‌ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می‌دانند برخی چون تاورنیه بنای آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. در حالی که شیوه معماری بنا، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل و زیبای آن مؤید این مطلب است که کلیسا همانند و هم‌زمان با کلیساهایی چون قره کلیسا در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده‌است و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنت کلیسای جامع اچمیادزین، قره کلیسا و کلیسای صلیب مقدس و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.
کلیسای مریم مقدس ماکو
کلیسای مریم مقدس از زیباترین جاهای دیدنی ماکو است که با داستان‌های تاریخی و چشم‌انداز‌های زیبای اطرافش گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. نام این کلیسا، مریم مقدس است که با نام زور زور نیز شناخته می‌شود.
اهمیت و ارزش کلیسای مریم مقدس باعث شد تا نامش در تاریخ هفت مهر ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ۶۱۵۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد. این اثر در سال ۱۳۸۷ هجری شمسی (۲۰۰۸ میلادی) نیز به ثبت جهانی رسید و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
مطالب مرتبط:
نکات بازدید از کلیسای مریم مقدس ماکو
- بازدید از این کلیسای زیبا و باشکوه رایگان است و نیازی به تهیه بلیط ورودی نیست.
- بازدید از این اثر تاریخی حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد. در کلیسا بسته است و امکان بازدید از داخل آن میسر نیست.
- به‌دلیل قرارگیری این کلیسا در تاج سد بارون، بازدید از آن نیازمند هماهنگی با نیروهای حفاظتی است و بازدید گروهی از آن به کسب اجازه از اداره میراث فرهنگی ماکو نیاز دارد.
- در فصل بهار که دریاچه سد بارون پر آب می‌شود، منظره بسیار زیبا و منحصربه‌فردی به وجود می‌آید که ارزش دیدن دارد.
- به‌علت ارتفاع زیاد و گردنه‌ای بودن مسیر بهتر است، هنگام بارش برف به این منطقه نروید.
- هیچ امکاناتی برای گردشگران در این منطقه وجود ندارد. اگر اهل اقامت در خانه روستایی باشید، می‌توانید به روستای بارون بروید که در نزدیکی سد قرار دارد و خانه اجاره کنید.
- کلیسای مریم مقدس ماکو بنای ارزشمندی برای تاریخ و فرهنگ ایران است؛ پس مراقب آن باشید و به آن آسیب نزنید.
- در سفر به ماکو و هنگام بازدید از کلیسا به فرهنگ مردم بومی احترام بگذارید.
کلیسای وانک
کلیسای وانک از بزرگترین جاذبه‌های تاریخی و مذهبی در محله جلفا و از جاهای دیدنی اصفهان است. کلیسای وانک را ارامنه مهاجر در دوره شاه عباس صفوی ساخته‌اند؛ البته شکل اولیه آن با بنای امروزی متفاوت بوده است. در ابتدا این کلیسا تنها کاربردی مذهبی برای مسیحیان داشت؛ اما امروزه بیشترین توجه به بعد تاریخی و جاذبه فرهنگی کلیسا جذب می‌شود.
کلیسای وانک بزرگترین و معروف‌ترین کلیسای ایران به شمار می‌رود و هم‌چنان کلیسای جامع ارامنه اصفهان است. این کلیسا با نام «آمناپرکیچ» نیز درجهان شناخته می‌شود و یکی از ۱۳ کلیسای باقی‌مانده در محله جلفای اصفهان از قرن ۱۷ میلادی است. وانک در زبان ارمنی به‌معنای صومعه است. کلیسای وانک به مرور زمان علاوه بر این‌که جایگاه مذهبی‌اش را در میان مردم اصفهان، به‌خصوص ارامنه ساکن محله جلفا، حفظ می‌کرد، تبدیل به مکانی اداری و مرکز رویدادهای اجتماعی نیز شد. در طول سال‌‌های بعد نخستین چاپخانه با ماشین چاپ در ایران و خاورمیانه، در حیاط این کلیسا تاسیس شد.
از مهم‌ترین خصوصیات کلیسای وانک که نظر همه را جلب می‌کند، تاثیر برجسته آثار هنری در این کلیسا است. در گوشه و کنار کلیسای وانک آثار متعدد هنرمندان بزرگ به چشم می‌خورند. معماری ظریف و باشکوه، تندیس‌های زیبا، نقش و نگارهای رنگارنگ، تابلوها و نقاشی‌های تاریخی بر ارزش کلیسای وانک افزوده‌اند. در حیاط کلیسای وانک نیز، پیکر برخی از بزرگان ارمنی دفن شده است.
کلیسای وانک امروزه بخش‌های مختلفی دارد و برای بازدید از این بنای تاریخی باید زمان کافی اختصاص دهید. این کلیسا در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در ادامه این مقاله به بررسی تاریخچه، معماری، جاذبه‌های هنری و بخش‌های مختلف کلیسای وانک خواهیم پرداخت.
کلیسای کانتور قزوین
کلیسای کانتور معروف به «برج ناقوس» همچنین با نام کلیسای روس در اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار توسط شرکتی روسی در قزوین احداث شد. این کلیسا ارتدوکس است.
پس از سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ؛ راهسازی در ایران مورد توجه قرار گرفت و برای ارتباط پایتخت به اروپا، اقدام به احداث راه‌های شوسه بین شهرهای ایران گردید. راه شوسه تهران به قزوین توسط آقا باقر اصفهانی (محمدباقر سعدالسلطنه، حاکم بعدی قزوین) ساخته شده بود؛ اما راه انزلی به قزوین، با تحمیل قراردادی از سوی روسیه تزاری به حکومت قاجاری، به یک شرکت راه سازی روسی به نام شرکت بیمه و حمل و نقل که مدیریت آن با شخصی به نام «آناتولی نکالایویچ بستلما» بود؛ واگذار شد.
شرکت بیمه و حمل و نقل روسیه در آغاز فعالیت رسمی خود در ایران، اقدام به احداث مجموعه تأسیساتی در شمال محله پنبه ریسه شهر قزوین (محدوده کنونی خیابان‌های طالقانی، بوعلی، بلوار مدرس و خیام) کرد که به «کانتور» که در زبان روسی به معنای دفتر کار و اداره است؛ مشهور شد. از جمله این بناها، کلیسای کوچکی است که با توجه به اعتقادات مذهبی کارکنان روس، برای انجام عبادات مذهبی در جنوب مجموعه احداث گردید که در حال حاضر به بنایی برای بازدید گردشگران تبدیل شده‌است.
مطالب مرتبط:
نویسنده: زهره شعبانی
