این سازمان علاوه بر ستاد مرکزی، دارای ۳۱ اداره کل در سطح کشور، یک مرکز تربیت مربی و ۱۱۶۵۳ آموزشگاه فنی و حرفه‌ای آزاد می‌باشد و به منظور دست‌یابی به تازه‌های علوم و فناوری روز و همگامی با استانداردهای بین‌المللی، همواره سعی بر گسترش روابط بین‌المللی از جمله با سازمان بین‌المللی کار (ILO) و سازمان بین‌المللی آموزش حرفه‌ای و کشورهای مختلف دنیا نموده‌است. در این راستا سازمان صرفنظر از تفسیر کلیت ساختار تشکیلاتی، صرفاً در قسمت آموزش، با حمایت حوزه پژوهش فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد.

مهارت آموزی نقش مهمی در رونق اشتغال و کارآفرینی دارد و در دستیابی به توسعه پایدار اثرگذار است. در این میان با تاکید بر سخنان حسن روحانی رییس جمهوری مبنی بر تمرکز بر مقوله مهارت یابی و ارتقای بهره وری افراد؛ باید کوشید تا با ایجاد تناسب میان نظام آموزشی و نیاز بازار کار، جامعه را در مسیر رسیدن به اهداف کلان و توسعه ای هدایت کرد.

مهارت آموزی از جمله مقوله های مورد توجه نظام های آموزشی کشورهای پیشرفته به شمار می رود زیرا برای پرورش نسلی کارآمد و پویا باید راه های افزایش مهارت دانش آموزان و دانشجویان را گسترش داد. این مهم در سال های اخیر از طرف فعالان حوزه آموزش و پرورش چندین مرتبه مطرح شده است. بدین منظور باید الگوی مهارت آموزی از دوران آموزش ابتدایی شکل بگیرد و در تمام دوره ها مبتنی بر یادگیری دانش به همراه تربیت انسان، پرورش مهارت ها و پژوهش ها همراه باشد.

برخی از سیاستگذاران و اقتصاددانان معتقدند که رشد و توسعه اقتصادی به ایجاد و توسعه اشتغال وابسته است که در این میان مهارت آموزی و کارآفرینی نقش بسیار برجسته ای دارد. بسیاری از کشورها برای ایجاد شغل و افزایش اشتغال تاکید بسیاری بر این دو موضوع می کنند. آموزش به طور کلی به ایجاد تغییر در رفتار فرد می انجامد اما اجرای برنامه های آموزشی علاوه بر تغییرهای مثبت رفتاری، مزایای دیگری از جمله افزایش بهره وری و کارایی؛ تحرک اجتماعی، پیشرفت شغلی، گسترش خلاقیت و نوآوری را در پی خواهد داشت. یکی از راه های مهم برون رفت از معضل بیکاری، کارآفرینی و افزایش سطح مهارت محسوب می شود که فقدان آن برای ورود به بازار کار از موانع مهم بهبود وضعیت اشتغال به شمار می رود.

برپایه تحقیقات به عمل آمده کارآفرینی مهمترین منبع اشتغالزایی است و اثر مطلوبی بر رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه دارد زیرا کارآفرینان با استفاده صحیح از امکانات اقتصادی و خلق فرصت های تجاری جدید، موجب بهبود عملکرد واحدهای تولیدی و خدماتی خواهند شد.

مهارت آموزی ضرورت جامعه امروزی

ضرورت دانشگاه ‌زدایی و مدرک‌زدایی در جامعه کنونی بیش از همیشه احساس می شود. بنابراین باید به دنبال افزایش مهارت آموزی در میان افراد بود. این جملات بخشی از دیدگاه های حجت‌الاسلام «علیرضا سلیمی» دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی است. در ادامه نظرهای وی را می خوانیم.

لزوم فراگیری مهارت های لازم برای ورود به بازار کار

امروزه دانش آموختگان مدارس مهارت های لازم برای ورود به بازار کار را ندارند. باید گفت که برخی از دانشجویان دانشگاه های فنی - حرفه ای و علمی کاربردی نیز از این مهارت ها برخوردار نیستند و تنها به علت داشتن مدرک به این عرصه وارد شده اند که این نشانه مدرک گرایی در کشور است.

اکنون ضرورت دانشگاه‌زدایی و مدرک‌زدایی بیش از گذشته احساس می‌شود. تجهیز کردن مدارس با وسایل و ابزار مناسب و تنوع در رشته های فنی در مراکز آموزشی می تواند راهی بسیار مناسب در جهت مهارت آموزی باشد. تعلیم و تربیت مربیان و معلمان ماهر در سطح کشور می تواند در جهت تسریع مهارت های لازم برای دانش آموزان اثر گذار باشد. داشتن مدرک دانشگاهی تنها ملاک برای ورود به بازار کار نیست بلکه افراد باید مهارت های مورد نیاز را کسب کنند و این موضوع باید از سن های پایین پیگیری شود، یعنی تنها نباید به دنبال تحصیل در دانشگاه بود، بلکه باید کیفیت آموزش را در مقاطع تحصیلی ارتقا بخشید تا دانش آموزان بتوانند با اعتماد به نفس و مهارت لازم به جامعه وارد شوند.

به کارگیری نیروی خلاق و کاربردی در فضایی رقابتی

دانش آموزان و دانشجویان با فراگیری مهارت های فنی و حرفه ای در واقع نیروی کاربردی و خلاقیت خود را در فضایی رقابتی و در مسیر خدمت به جامعه به کار می گیرند و زمینه ایجاد شغل هایی باثبات را فراهم می آورند و اینگونه از پدید آمدن شغل های ناپایدار که سبب ایجاد آسیب های مختلف اجتماعی می شود، جلوگیری می کند. همانطور که رییس جمهوری نیز فراگیری مهارت کار را برای دانش آموزان لازم دانستند، هنگامی که در مقاطع مختلف تحصیلی دانش آموزان به مهارت آموزی می پردازند، به طور ناخواسته افراد آماده ورود به بازار کار می شوند و بدین شکل مهارت های عمومی، بازار کار و صنعت را مورد توجه قرار می دهد و کارایی افراد را با توجه به تغییرهای جامعه و فناوری به روز می کند.

دانش آموختگان نظام آموزشی کشور پس از آنکه دانش و مهارت های تخصصی لازم را در زمینه های مختلف کسب کردند، می توانند در شغل های مناسب به فعالیت بپردازند و به عنوان کارآفرین نیازهای اصلی کشور را برآورده کنند. بنابراین باید گسترش آموزش ها و مهارت های کارآفرینی در اولویت نظام آموزشی قرار بگیرد.

بیش از 70 درصد فارغ التحصیلان فنی و حرفه‌ای جذب بازار کار می‌شوند

معاون آموزشی دانشگاه فنی و حرفه‌ای با تاکید بر اینکه بیش از 70 درصد فارغ التحصیلان این دانشگاه جذب بازار کار می‌شوند، گفت: یکی از مزیت‌های مهم دانشگاه فنی و حرفه‌ای این است که چون در رشته‌های کاربردی دانشجو پذیرش می‌کند بنابراین درصد کمتری از فارغ التحصیلان این دانشگاه بیکار می‌مانند.

دکتر فاطمه مهاجرانی ،ضمن اعلام این مطلب دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای را یکی از دانشگاه‌های بزرگ و ستادی کشور دانست و اظهار کرد: دانشگاه فنی و حرفه ای با حدود 200 هزار دانشجو و 170 مرکز در کل کشور پراکندگی دارد و در رشته های کاردانی و کارشناسی دانشجو می‌پذیرد. در واقع مزیت بزرگ دانشگاه این است که اغلب دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی وارد بازار کار می شوند.

وی در ادامه تصریح کرد: بر اساس آمارهای موجود تقریبا قریب به 70 درصد از دانشجویان دانشگاه فنی و حرفه ای به دلیل کاربردی بودن آموزش‌ها جذب بازار کار می‌شوند،  به عبارتی وضعیتی که در بسیاری از دانشگاه ها وجود دارد و دانشجویان امکان اشتغال بعد از فارغ التحصیلی را ندارند، در دانشگاه فنی و حرفه ای حاکم نیست. 

دکتر مهاجرانی افزود: حدود 80 درصد دانشجویان دانشگاه فنی و حرفه ای را دانشجویان دوره کاردانی تشکیل می‌دهند که به جهت کاربردی بودن آموزش می‌توانند در واحدهای نیازمند به تکنیسین در زمینه های مختلف مشغول به کار شوند.

معاون آموزشی دانشگاه فنی و حرفه‌ای به برنامه های جدید این دانشگاه در سال تحصیلی جدید اشاره کرد و گفت: ایجاد رشته های جدید و ارتباط جدی تر بین دانشگاه و صنعت دو برنامه مهم است که در دانشگاه فنی و حرفه ای دنبال می‌شود. واقعیت این است که با توجه به این که نیاز صنعت را باید پاسخ بدهیم داشتن ارتباط جدی با صنعت یکی از برنامه‌هایی است که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. امیدوارم بتوانیم با صنایع مختلف متناسب با نوع رشته ها ارتباط بگیریم تا هم نیاز صنعت را بشناسیم و هم دانشجویان را متناسب با نیازهای آنها تربیت کنیم.

دکتر مهاجرانی خاطرنشان کرد: ما به دنبال این هستیم بتوانیم در رشته هایی مثل نانو و بایو(بیوتکنولوژی) که جزو رشته‌های زیستی هستند را در دانشگاه فنی و حرفه‌ای راه اندازی کنیم و رایزنی های لازم برای راه اندازی این رشته‌ها  انجام می‌شود امیدواریم برای نیم سال دوم تحصیلی راه اندازی شوند. در حال حاضر بالای 90 رشته تحصیلی در دانشگاه وجود دارد که این رشته در سه گرایش اساسی صنعت،‌خدمات و کشاورزی دانشجو جذب می کند. 

معاون آموزشی دانشگاه فنی و حرفه‌ای در پایان توانمند سازی نیروی انسانی و ارتباط با صنعت مهم‌ترین را از موانع دست یابی به دانشگاه نسل سوم برشمرد و گفت: این دانشگاه در راستای حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم بیشترین موفقیت را در بین دانشگاههای کشور داشته است اما رسیدن به این هدف مهم نیازمند برنامه ریزی های اساسی است تا به این ترتیب هم نیروی انسانی موجود توانمند شود و هم صنایع پذیرای این امر باشند که البته برنامه ریزی استراتژیک آن در دانشگاه انجام می‌شود.

تاریخچه فنی و حرفه ای

اگر چه سابقه آموزش های فنی و حرفه ای در کشورمان عمری بیش از یک سده دارد اما به جرات می توان گفت نطفه تشکیل آموزش های فنی و حرفه ای غیر رسمی و به نوعی پایه های فعالیت سازمان آموزش فنی و حرفه ای  به «آیین نامه کارآموزی و افزایش مهارت » مصوب 27 دی ماه 1339 شورای عالی کار بر می گردد.

این آیین نامه که در 4 فصل‘ 27 ماده و 3 تبصره تنظیم شده است در نوع خود حرکتی پیشرو در زمینه پایه ریزی تربیت نیروی کار ماهر و نیمه ماهر در بخش غیر رسمی کشور به حساب می آید.

بدنبال آن مصوبه 23 آبان ماه 1343 هیات وزیران مبنی بر واگذاری امور آموزش کارگری مرکز کارآموزی کرج از سازمان ذوب آهن ایران وابسته به وزارت اقتصاد وقت به وزارت کار و امور اجتماعی را نقطه عطف تشکیل مراکز آموزش فنی و حرفه ای محسوب نمود‘ به طوری که «تا سال 1344 چهار مرکز آموزش حرفه ای دیگر(بدنبال آن) تشکیل شد.

در سال 1345 یک مرکز آموزش حرفه ای برای مربیان و سرکارگران (انستیتو تربیت مربیان فنی و حرفه ای در منطقه تجریش تهران) تاسیس گردید».  و از آنجا که  شهر کرج محور تشکیل مراکز آموزش حرفه ای بود پس می توان آن شهر را کانون آموزش های فنی و حرفه ای کشور ایران نامید و کشور آلمان را جزو اولین مشارکت کنندگان در تشکیل ساختار آموزش های مهارتی محسوب کرد.

جدا از آنچه که در بالا گفته شد پایه های آموزش فنی و حرفه ای در ایران بر ۴ نهاد به شرح زیر استوار شد:

۱) واحد تحت پوشش وزارت کار و امور اجتماعی با عنوان «اداره کل تعلیمات حرفه ای» با منظور تمرکز فعالیت های آموزش کارگری

۲) صندوق کارآموزی به استناد قانون کارآموزی با ساختار تشکیلاتی مستقل حقوقی ‘ مالی و اداری و دارای اساسنامه مصوب و نظارت شورای عالی کارآموزی در همان سال (1 اسفند 1349) «به منظور بررسی نیاز به نیروی انسانی متخصص‘ استانداردها‘ استفاده از امکانات فنی و سرمایه ای کشور‘ اعم از دولتی و خصوصی‘ برای توسعه کارآموزی حرفه ای‘تاسیس شد».

۳) کانون های کارآموزی ویژه افراد تحت حمایت وزارت بهداری و بهزیستی و بلاخره

۴) کانون های کار و آموزش کشور تحت پوشش وزارت کشور «که به منظور آموزش های حرفه ای و تربیت اشخاصی که از راه اشتغال به مشاغل غیر مجاز امرار معاش می کردند»

در واقع هسته های کالبدی مهارت آموزی غیر رسمی کشور را شکل داده بودند. آخرین آمار مستند نشانگر «وجود 7 مرکز آموزش حرفه ای‘ 3 مرکز کارآموزی و 21 مرکز آموزش جوار کارگاهی در سال 1353 در کشور بود». به همراه این ساختارهای فیزیکی‘ سایر ساختار های قانونی ناظر بر اجرای آموزش های فنی و حرفه ای در قبل از  وقوع انقلاب به شرح زیر خلاصه کارکرد فعالیت های آموزش فنی و حرفه ای محسوب نمود.

رشته های فنی حرفه ای را باید چه کسانی انتخاب کنند؟
برخلاف تصورات گذشته که بیشتر داوطلبان و والدین به این باور بودند که دانش آموزان تنبل و ضعیف(نمرات پایین) وارد رشته های فنی حرفه ای و کاردانش می شوند امسال و سال قبل شاهد افزایش رشته های پردرآمدترین فنی حرفه ای بوده ایم.

امسال بر خلاف سالهای گذشته رشته های فنی حرفه ای از پذیرش بالاتری برخوردار هستند و پذیرش رشته های فنی حرفه ای 97 به 19 تا 20 درصد رسیده است تا داوطلبان بیشتری بتوانند بنا به نیازهای جامعه در این مراکز تحصیل و انتخاب رشته فنی حرفه ای انجام بدهند.

مقاله مرتبط:حوزه IT و مکانیک خودرو جزو مشاغل پرمتقاضی در فنی و حرفه‌ای هستند

داوطلبان رشته های فنی حرفه ای، که افرادی با توانایی های خاص، و از نظر استعداد و علاقه به کارهای فنی در رشته های تخصصی فنی حرفی را دارا می باشند، این گروه از افراد می توانند با علاقه و پشتکار در رشته ی فنی به مراحل بالاتر هم از نظر بازار کار رشته های فنی حرفه ای و هم از نظر تخصص حرفه ایی خود دسترسی پیدا کنند، اساس کار در رشته های فنی حرفه ای کار کارگاهی و عملی است، و داوطلب بیشتر از درس خواندن مشغول یاد گرفتن و عملی کار کردن هستند.

پردرآمدترین رشته های فنی حرفه ای را بیشتر بشناسیم؟
پردرآمدترین رشته های فنی و حرفه ای از نظر بازار کار بهتر به چهار گروه و هر گروه شامل رشته هایی، که بر اساس بهترین رشته فنی حرفه ای برای پسران می توان:

 صنعت: مکانیک خودرو، نقشه برداری، ساخت و تولید، الکترونیک، التروتکنیک و ...

خدمات: رشته های گروه خدمات شامل: تربیت بدنی، کامپیوتر، حسابداری، مدیریت خانواده و ...

هنر: رشته های گروه هنر شامل: طراحی، نقاشی، گرافیک، دوخت، سینما، انیمیشن و...

کشاورزی:رشته های گروه کشاورزی شامل: ماشین های کشاورزی، امور دامی، صنایع غذایی، امور زراعتی و غیره