تیتربرتر؛ با پایان ماه صفر، بوی خوش ربیع الاول به مشام میرسد ماهی که بهار ماهها تلقی میشود چرا که در این ماه برکات الهی و رحمت خداوند پدیدار شده و نور درخشان الهی بر زمین و زمینیان تابانده میشود. ماه ربیع الاول همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماهها مى باشد؛ به جهت اینکه آثار رحمت خداوند در آن هویداست.
در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهاى زیبایى او بر زمین فرود آمده است، زیرا میلاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) در این ماه است و مى توان ادعا کرد از اول آفرینش، زمین رحمتى مانند آن به خود ندیده است. پس بر انسان مسلمان که برتری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را قبول داشته واجب است در این ماه به شکرانه ارزانی شدن آن نعمت بزرگ به عبادتی از سر شور و اشتیاق بپردازد، گرچه عبادات شبانه روزی عالمیان هرگز در خور چنین نعمتی نخواهد بود.
وقایع و اعمال ماه ربیعالاول
امروز 29 ماه صفر و آخرین روز از این ماه و اولین شب از ماه ربیعالاول است؛ ماهی پرخیر و برکت که نزد مسلمانان جهان منزلت و جایگاه والایی دارد و به میلاد پر برکت پیامبر(ص) و امام صادق (ع) آراسته شده است.
مطالب مرتبط: اعمال مهم هفدهم ربیعالاول
سال سیزدهم بعثت، مبدأ هجرت پیامبر(ص) از مکه معظّمه به مدینه منوّره بود و در آن شب ایشان در غار ثور پنهان شدند و حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام برای فدا کردن جان خود به جای آن حضرت خوابید و از شمشیرهای قبایل مشرکین پروا نکرد و فضل خود و مواسات و برادری خویش را با رسول خدا صلیاللهعلیهوآله به تمام جهانیان آشکار کرد و آیه کریمه: «وَ مِنَ النّٰاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغٰاءَ مَرْضٰاتِ اللّٰهِ؛ و از مردم کسی [چون علی بن ابی طالب (علیهالسلام)] است که جانش را برای به دست آوردن خشنودی خدا میفروشد.» در شأن ایشان نازل شد.
اعمال شب و روز اول ربیع الاول
شب اول ربیع الاول به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخی واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از مکّه به قصد هجرت به سوی مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مومنان علی (علیه السلام) برای اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) خوابید لذا آیه شریفه وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا میفروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است در حقّ آن حضرت نازل شد.
- غسل: غسل کردن و پوشیدن لباس پاکیزه در این روز و روزهای مهم دیگر ماه ربیع الاول توصیه شده است.
- روزه گرفتن: روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و حضرت علی از گزند کفار و مشرکان در اول ربیع الاول یکی از اععمال مستحبی این ماه است.
- قرائت زیارت حضرت محمد و امام علی: خواندن این زیارتها به مناسبت حفظ جان این دو بزرگوار مستحب است.
- قرائت دعای روز اول ماه ربیع الاول
اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِیَّتَکَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِیَّتَکَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِیَّتَکَ وَ أَبْیَنَ رُبُوبِیَّتَکَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَکَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِکَ وَ أَبْهَی کَمَالَ صَنَائِعِکَ [کرم بها صنائعک]وَ أَعْظَمَکَ فِی کِبْرِیَائِکَ وَ أَقْدَمَکَ فِی سُلْطَانِکَ وَ أَنْوَرَکَ فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِکَ وَ أَقْدَمَ مُلْکَکَ وَ أَدْوَمَ عِزِّکَ وَ أَکْرَمَ عَفْوَکَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَکَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَکَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَکَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَکَ أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ الْقَدِیمِ وَ أَسْمَائِکَ الَّتِی کَوَّنْتَ بِهَا کُلَّ شَیْءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ [عَلَی]آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِیَتِی إِلَی مُوَافَقَتِکَ وَ تَنْظُرَ إِلَیَّ بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ تَرْزُقَنِی الْحَجَّ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَیْنَ رُوحِی وَ أَرْوَاحِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِیدَ بِالْمَزِیدِ وَ الْخَیْرَ بِالْبَرَکَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ
کَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَی مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَکَمْتَ وَ رَحِمْتَ فَأَنْتَ الَّذِی لَا تُنَازَعُ فِی الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِکُ الْعِزِّ وَ النُّورِ وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَیْمِنُ الْقَدِیرُ إِلَهِی لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْکِیناً فَقِیراً إِلَیْکَ إِلَهِی لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْکِیناً فَقِیراً إِلَیْکَ وَ الرِّضَا بِقَدَرِکَ وَ الْیَقِینِ بِکَ وَ التَّفْوِیضِ إِلَیْکَ سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ سُبْحانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنا مِنْ دُونِهِمْ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ
سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا سُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا کُنَّا ظالِمِینَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَکَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ یُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَیْرَهُ وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
اعمال روزهای مهم ماه ربیع الاول
در ادامه به بیان توضیحاتی دربارۀ شب و روز اول تا هفدهم ماه ربیع الاول بر اساس کتاب مفاتیح الجنان پرداخته میشود.
اینک به مهمترین مناسبات و اعمال توصیه شده در این ماه اشاره میشود.
اعمال روز اول ماه ربیع الاول
علما فرمودهاند: برای شکر نعمت سلامتی رسول خدا و امیرالمؤمنین صلواتاللهعلیهما، مستحب است روزه بدارند و زیارت آن دو بزرگوار در این روز بسیار مناسب است؛ سید در کتاب «اقبال» برای این روز دعایی روایت فرموده [است]. در این روز به قول شیخ کفعمی امام عسکری علیهالسلام وفات یافت، اما قول مشهور روز هشتم است و شاید ابتدای بیماری آن حضرت در چنین روزی بوده است.
اعمال روز هشتم ماه ربیع الاول
سال 260 شهادت حضرت عسکری علیهالسّلام واقع و حضرت صاحب الأمر صلواتاللّهعلیه به امامت نایل شد. زیارت این دو بزرگوار در این روز بسیار مناسب است.
اعمال روز نهم ماه ربیع الاول
روز عید بزرگ است؛ در روایتی آمده: هرکه در این روز چیزى انفاق کند، گناهانش آمرزیده میشود و گفتهاند: در این روز مستحبّ است: اطعام کردن برادران مؤمن، خشنود کردن ایشان، توسعه دادن در نفقه بر اهل و عیال، و پوشیدن جامههاى نو، شکر و عبادت حقتعالى. این روز، روز برطرف شدن غمها و روز بسیار شریفى است و چون روز هشتم ماه شهادت امام عسکری علیهالسّلام بوده و این روز، روز اول امامت حضرت صاحب الزمان (عج) است، سبب مزید شرافتش خواهد بود.
اعمال روز دهم ماه ربیع الاول
روز ازدواج رسول خدا (ص) با حضرت خدیجه کبری (ع) است، در حالی که رسول خدا (ص) 25 ساله بود و حضرت خدیجه (ع) 40 ساله؛ بههمین مناسبت روزه این روز بهعنوان شکرگزاری مستحب شمرده شده است.
اعمال روز دوازدهم ماه ربیع الاول
به قول جناب کلینى، و مسعودى، و مشهور بین عامّه، ولادت رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله در این روز بوده و در آن دو رکعت نماز مستحبّ است که در رکعت اول پس از سوره حمد سه مرتبه سوره کافرون و در رکعت دوم سه مرتبه سوره توحید خوانده میشود.
در این روز رسول خدا صلّى اللّه و علیه و آله به مدینه وارد شده است. در چنین روزى در سال 132 حکومت بنىمروان به پایان رسید.
اعمال روز چهاردهم ماه ربیع الاول
در سال 64 یزید بن معاویه بهسوى درکات دوزخ شتافت، در کتاب اخبار الدّول آمده است که یزید به بیمارى ذات الجنب در منطقه حوران از دنیا رفت، جنازه پلیدش را به دمشق آوردند و در باب صغیر به خاک سپردند و محل قبرش هم اکنون محّل انباشتن زباله است. سن او در زمان مرگ37 سال بوده و 3 سال و 9 ماه حکومت کرد.
شب هفدهم: طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیاء، رسول اسلام (ص) است. غسل به نیّت روز هفدهم ربیع الاوّل و روزه که برای آن فضیلت بسیار نقل شده، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین (ع) آمده است: کسی که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یکسال را مقرّر میفرماید.
دادن صدقه، احسان کردن و خوشحال کردن مؤمنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن و زیارت رسول خدا (ص) از دور و نزدیک از اعمال توصیهشده در این روز است. در روایتی از آن حضرت آمده است: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسی است که به هنگام حیاتم بهسوی من هجرت کرده باشد، اگر نمیتوانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور بهسوی من سلام بفرستید (که به من میرسد).
همچنین زیارت امیر مومنان علی(ع) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی که امامصادق (ع) در چنین روزی کنار ضریح شریف آن حضرت وی را زیارت کرد. تکریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بهجا است، مرحوم «سیّد بن طاووس» در اقبال، در تکریم و تعظیم این روز بهخاطر ولادت شخص اوّل عالم امکان و سرور همه ممکنات حضرت نبی اکرم (ص) سفارش بسیار کرده است.
سزاوار است مسلمانان با برپایی جشنها و تشکیل جلسات، هرچه بیشتر با شخصیّت نبی مکرّم اسلام (ص)، سیره و تاریخ زندگی او آشنا شوند و از آن، برای ساختن جامعهای اسلامی و محمدی بهره کامل بگیرند. همچنین یکسال قبل از هجرت رسول خدا (ص) در چنین شبی معراج آن حضرت صورت گرفت.
اعمال روز هفدهم ماه ربیع الاول
بنا بر مشهور بین علماى امامیّه، روز هفدهم ماه ربیع الاول همزمان با روز ولادت با سعادت حضرت خاتم انبیاء محمّد بن عبداللّه صلّى اللّه و علیه و آله و معروف است.
براى آن چند عمل وارد است:
اوّل: غسل.
دوم: روزه گرفتن که براى آن فضیلت بسیارى است. روایت شده هرکه این روز را، روزه بدارد، خدا ثواب روزه یکسال را براى او بنویسد، و این روز، یکى از چهار روزى است، که در تمام سال بهفضیلت روزه ممتاز است.
سوم: زیارت حضرت رسول صلّى اللّه و علیه و آله از نزدیک و دور.
چهارم: زیارت امیرالمؤمنین علیهالسّلام به همان زیارتى که حضرت صادق علیهالسّلام زیارت کرده است و به محمّد بن مسلم تعلیم دادند و در باب زیارات خواهد آمد.
پنجم: هنگامی که روز بالا آمد، دو رکعت نماز بهجا آورد که در هر رکعت، پس از سوره حمد 10 مرتبه سوره قدر و 10 مرتبه سوره توحید بخواند، و بعد از سلام در مصلاّى خود بنشیند، و این دعا را بخواند: اللّهمّ انت حىّ لا تموت [خدایا تو زندهاى هستى که هرگز نمیرى] و این دعاى مبسوطى است، چون سندش را منتهى به معصوم ندیدم، مراعات اختصار را مهمتر دیدم، هرکه خواهان است، به زاد العماد مراجعه کند.
ششم: لازم است مسلمانان این روز را بزرگ بدارند و تصدّق و خیرات و مؤمنان را مسرور کنند و به زیارت مشاهد مشرّفه بروند.
گردآورنده: الهام خلیلی خو
آنچه دیگران می خوانند: