می‌توانیم در استان فارس به بیشاپور سر بزنیم که در اوایل دوره ساسانی ساخته شده. در کنارش هم رودخانه و غار و کتیبه‌های تاریخی زیادی وجود دارد .
بیشاپور کجاست؟
شاید شهرهای مدرن زیادی را دیده باشیم، ولی تجربه سر زدن به شهرهای باستانی و تاریخی چیز دیگری‌ست. شهر باستانی بیشاپور در دوره ساسانی و به‌دست شاپور اول ساخته شده. خوبی‌اش این است که هنوز بخش‌هایی از این شهر باقی مانده و چیزهایی خیلی بیشتر از محوطه خاکی و خرابه می‌بینیم. این منطقه در استان فارس قرار گرفته و نزدیک‌ترین شهر به آن کازرون است که حدود ۲۲ کیلومتر با آن فاصله دارد.
از تهران که بار سفر ببندیم و حرکت کنیم تا بیشاپور حدود ۱۰ ساعت و نیم در راه هستیم. نزدیک‌ترین مسیر از اتوبان قم شروع می‌شود و با گذشتن از کاشان، نجف‌آباد، یاسوج و نورآباد به مقصد می‌رسد.
راه دوم این است که بعد از کاشان راهی اصفهان شویم و از مسیر شهرضا خودمان را به یاسوج برسانیم. مسیر دورتری هم وجود دارد که از شیراز می‌گذرد و ۲ ساعت طولانی‌تر است. به این ترتیب که از قم و کاشان باید بگذریم، به اصفهان برسیم، شهرضا و آباده را پشت سر بگذاریم و بعد از صفاشهر و مرودشت وارد شیراز شویم. از شیراز تا شهر باستانی حدود ۲ ساعت فاصله است.
مجموعه بیشاپور در راه تخت‌جمشید به تیسفون قرار دارد. این همان مسیری‌ست که در دوره هخامنشیان تخت‌جمشید را به شوش وصل می‌کرد. در کتاب‌های تاریخی اسم‌های دیگری هم برای بیشابور گذاشته‌اند، مثل بیشاور و به‌اندیوشاپور. در شمال شهر، رود شاپور جریان دارد و خیال‌شان از تامین آب راحت بوده.
این شهر مستطیل‌شکل است؛ ۴ دروازه و ۲ خیابان دارد که همدیگر را قطع می‌کنند. هر کدام از خیابان‌ها به یکی از دروازه‌های شهر می‌رسند. می‌بینیم که شهر دو بخش دارد. در یکی، خانه‌ها، گرمابه و بازار ساخته شده و در دیگری ارگ سلطنتی که بناهایی مثل معبد آناهیتا، کاخ والرین، کاخ شاپور و ایوان موزاییک در آن قرار دارد.
قبل از هر کاری باید ۳ هزار تومان بپردازیم و بلیط ورودی مجموعه را بخریم. معبد آناهیتا، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این مجموعه است که از شاهکارهای معماری دوره ساسانی به‌حساب می‌آید. این بنای چهارگوش ۶ متر از سطح زمین پایین‌تر است و هر ضلع این مربع زیبا حدود ۱۴ متر است.
جالب اینکه بین سنگ‌ها هیچ ملاتی وجود ندارد و سنگ‌ها با بست آهنی به‌هم وصل شدهاند. اینجا سقف ندارد و با چند پله به پایین آن می‌رسیم.
رودخانه شاپور حدود ۲۵۰ متر با معبد آناهیتا فاصله دارد، اما آب با طراحی‌های مهندسی به معبد هدایت می‌شده و از دالان‌ها به معبد راه پیدا می‌کرده. آب هم بعد از تقسیم‌بندی به‌شکل قنات از آن بیرون می‌رفته.
کاخ بیشاپور اقامتگاه شاپور اول بوده و ایوان موزاییکش خیلی معروف است. همان‌طور که از اسمش می‌شود حدس زد، تزیین‌های موزایی‌‌کاری آن خیلی به‌چشم می‌آید. تالار تشریفات کاخ شاپور ۷۸۱ متر مربع مساحت دارد و با گذشتن از دالان‌های شرقی و غربی به ایوان می‌رسد؛ و همین جاست که خیلی هنرمندانه تزیین شده.
بخش زیادی از این موزاییک‌ها در موزه لوور نگهداری می‌شوند، چون نخستین بار این کارشناسان لوور بودند که این شهر باستانی را کشف کردند. البته در موزه ایران باستان تهران هم نمونه‌ای از این موزاییک‌کاری‌ها را می‌شود دید.
ساسانی‌ها کاخ والرین را برای اقامت والرین رومی ساخته بودند. بنا را از سنگ‌های نقش‌دار ساختند و در ورودی‌اش سنگ‌های تراش‌خورده کار گذاشتند. اینجا هم مثل معبد آناهیتا، در ساخت‌وسازش از ملات استفاده نشده. این نکته که شاپور اول برای امپراتور اسیر رومی چقدر ارزش قائل بوده و برای اقامتش کاخی بنا کرده، ارزش این مکان را بالاتر می‌برد.
گفتیم که این شهر ۲ خیابان داشته؛ در جایی که این خیابان‌ها به هم می‌رسند، دو ستون ۹ متری می‌بینیم. روی ستون‌ها کتیبه‌هایی دیده می‌شود که درواقع شهر را معرفی می‌کنند و سند شهر به‌حساب می‌آیند.
چند سالی‌ست که موزه‌ای در این مجموعه برپا شده و اشیای دیدنی در آن به‌نمایش درآمده که می‌توانیم برویم و از نزدیک تماشایش کنیم. این مجموعه در سال ۱۳۱۰ ثبت ملی شده.
غار شاپور: درست کنار شهر بیشاپور، یعنی در ۴ کیلومتری آن، غار شاپور قرار گرفته. در دهانه غار مجسمه باشکوه ۶ متری دیده می‌شود که تصویری از شاپور ساسانی‌ست. از دوره ساسانی و پیش از آن مجسمه‌ای به این بلندی به‌جا نمانده. برای دیدنش باید ۱ ساعت و نیم پیاده‌روی را به جان بخریم. به روستای کشکولی برویم و بعد شیب ملایم مسیر را تا دهانه غار پیاده برویم.
تنگ چوگان: در سمت چپ رودخانه شاپور، تنگ چوگان قرار گرفته با خریدن بلیط می‌توانیم برویم و نقش‌برجسته‌هایش را ببینیم.
این نقش‌ها در دو طرف تنگ چوگان حجاری شدهاند و داستان پیروزی‌های ساسانی مثل پیروزی شاپور بر والرین و همین‌طور تاجگذاری‌ها را تعریف می‌کنند. از طبیعتش هم بگوییم که خیلی باصفاست. بی‌جهت نیست که شاهان ساسانی اینجا را برای بازی چوگان انتخاب کرده بودند.
